Jeśli nabywca gospodarstwa nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wynikających z umowy dożywocia, nie oznacza to, że jesteś na straconej pozycji.

Czym jest umowa dożywocia?

Umowa dożywocia to zobowiązanie, w ramach którego właściciel nieruchomości przenosi ją na inną osobę (nabywcę), w zamian za co ten ostatni zobowiązuje się zapewnić mu dożywotnie utrzymanie. Dożywotnik (zbywca) ma prawo do mieszkania, wyżywienia, ubrania oraz opieki w chorobie, a po śmierci – godziwego pochówku.

Przykład z życia:

Pan Marian, starszy rolnik z Kujaw, przekazał swoje gospodarstwo synowi w ramach umowy dożywocia. Syn miał zapewnić mu opiekę, mieszkanie i wyżywienie, jednak po jakimś czasie relacje między nimi uległy pogorszeniu. Syn często wyjeżdża za pracą do innego miasta, a Pan Marian zostaje sam, nie mając należytej opieki.

Co zrobić, gdy nabywca nie wywiązuje się z obowiązków?

Pierwszym krokiem do rozwiązania problemów z niewywiązywaniem się nabywcy z obowiązków wynikających z umowy dożywocia jest wytoczenie powództwa o zasądzenie umówionych świadczeń. Oznacza to, że jeśli nabywca nie zapewnia np. odpowiedniej opieki czy wyżywienia, dożywotnik może domagać się odszkodowania lub wykonania tych zobowiązań.

Odszkodowanie za niewykonanie umowy dożywocia

Jeśli nabywca nieruchomości nie spełnia świadczeń określonych w umowie, dożywotnik może domagać się odszkodowania. Przykładowo, jeśli dożywotnik musiał sam zatrudnić opiekunkę, ponieważ nabywca nie zapewnił mu opieki, może dochodzić zwrotu kosztów poniesionych na opiekę. Odszkodowanie dotyczy jednak tylko świadczeń, które już się wymagalne – nie można żądać odszkodowania na przyszłość.

Czy można odwołać umowę dożywocia jak darowiznę?

Umowy dożywocia nie można odwołać z powodu rażącej niewdzięczności na takiej samej zasadzie, jak darowiznę. Nawet jeśli nabywca nieruchomości nie spełnia swoich obowiązków, nie jest to powód do automatycznego rozwiązania umowy.

Kiedy można zamienić dożywocie na rentę?

Zamiana dożywocia na rentę jest możliwa, jeśli między stronami wytworzyły się takie stosunki, że dalsze wspólne zamieszkiwanie lub utrzymywanie bliskich relacji jest niemożliwe. Dzieje się tak np., gdy:

• dziecko, na które przeniesiono gospodarstwo, musi wyprowadzić się z rodzinnego domu z powodu pracy lub innych okoliczności;
• nabywca cierpi na poważną chorobę, która uniemożliwia mu zapewnienie odpowiedniej opieki dożywotnikowi;
• dziecko i rodzic są na tyle skonfliktowani, że nie ma możliwości, aby przebywali wspólnie pod jednym dachem.

Przykład z życia:

Pani Zofia przekazała swoje gospodarstwo córce, która obiecała opiekować się nią do końca życia. Niestety, po kilku latach córka zachorowała na chorobę, która uniemożliwiła jej opiekę nad matką. Sąd uznał, że w tej sytuacji zamiana dożywocia na rentę jest najlepszym rozwiązaniem – Pani Zofia otrzymuje teraz miesięczną rentę, którą przeznacza na opiekę medyczną.

Rozwiązanie umowy dożywocia – ostateczność

Rozwiązanie umowy dożywocia jest możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach. Jak wskazuje orzecznictwo, może to nastąpić wtedy, gdy nabywca rażąco narusza swoje obowiązki, np. stosuje przemoc wobec dożywotnika lub całkowicie odmawia spełnienia świadczeń. Jest to jednak ostateczne rozwiązanie, do którego sądy sięgają tylko w skrajnych przypadkach.

Przykład:

Pan Jan i jego syn Michał zawarli umowę dożywocia. Jednak z czasem syn zaczął zaniedbywać obowiązki wobec ojca, a nawet wykazywał wobec niego agresję. Pan Jan wniósł sprawę o rozwiązanie umowy dożywocia, a sąd orzekł, że taka sytuacja uzasadnia zakończenie umowy. Syn musiał zwrócić ojcu gospodarstwo.

Podsumowanie:

Umowa dożywocia to silne zobowiązanie, które niełatwo rozwiązać. Jeśli nabywca nie wywiązuje się z obowiązków, dożywotnik może domagać się świadczeń na drodze sądowej lub wnioskować o zamianę dożywocia na rentę. Rozwiązanie umowy jest możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach.

W każdej sytuacji warto skonsultować się z prawnikiem, aby skutecznie dochodzić swoich praw. Jeśli potrzebujesz pomocy w tym zakresie, z chęcią Ci pomogę.

Działam głównie na terenie województwa łódzkiego (Kutno, Łowicz, Skierniewice, Krośniewice, Łęczyca, Piątek, Zgierz) jak i na terenie województwa mazowieckiego (Gostynin, Gąbin, Płock, Warszawa, Sochaczew).

Jeśli mieszkasz gdzieś dalej - nie przejmuj się. Prowadzę sprawy na terenie całej Polski, oferuję również porady online.

Radca prawny Katarzyna Bieńkowska - wspieram rolników na polu prawnym.